vrijdag 5 november 2010

De mosselman uit China en Japan

Grappig om mijn punt 'Vlamingen wíllen helemaal niet bij Nederland horen' weer eens bevestigd te zien, ditmaal door Eef Lanoye. In het  Vlaamse blad Humo zegt de in Nederland wonende nicht van Tom: "Als ze hier in Nederland daarover beginnen, zeg ik meteen: 'Ja dááág, wij willen echt niet bij Nederland.'" En: "Bij de grens Nederland-België begint Zuid-Europa." En zo is het.
Het lijkt soms zelfs alsof Vlamingen meer met het Verre Oosten hebben dan met Nederland, gezien een aantal uitdrukkingen:
- Vlamingen worden wel eens de 'Japanners van het Westen' genoemd. (Dit is slechts één van de vele verschillen tussen België en Nederland: ondanks hun koopmansgeest staan Nederlanders niet direct bekend als keiharde werkers.)
- Onze zuiderburen zeggen: 'Met alle Chinezen, maar niet met den dezen' als zij bedoelen: 'Ik ben wel goed, maar niet gek'.
- Gisteren pas hoorde ik van de Vlaamse uitdrukking 'Chinese vrijwilliger'.
Wikipedia leert mij het volgende:
Een Chinese vrijwilliger is een Vlaamse uitdrukking voor iemand die verplicht wordt om een vervelende taak op zich te nemen. De oorspronkelijke betekenis komt met grote waarschijnlijkheid van de Koreaanse Oorlog (1950-1953), waar zowel Belgen als Nederlanders meevochten. De letterlijke betekenis is dus 'een Chinees soldaat ten tijde van de Koreaanse oorlog'. Aangezien het voor China belangrijk was om de communistische vrienden van Noord-Korea te steunen, spreekt het voor zich dat maar weinig van die vrijwilligers echt 'vrijwillig' waren. Vandaar wellicht de betekenis die vandaag de dag in Vlaanderen gebruikt wordt.
- En dan nog dit: de oer-Hollandse mosselman uit het kinderliedje 'Zeg ken jij de mosselman' komt volgens Vlamingen niet uit Scheveningen, maar uit ... China en Japan. Toegegeven: dit rijmt in ieder geval en ook het metrum is beter, maar het doet me toch een beetje pijn. Alleen al om dit liedje lijkt een gemeenschappelijke Vlaams-Nederlandse cultuur ver weg.
Overigens komt de mosselman ook niet uit Scheveningen, maar uit Yerseke (voor de Vlamingen, spreek uit: Ierseke met de klemtoon op 'Ier' en dan verder als 'Janneke'). Daar staat althans het beeld op de foto.

11 opmerkingen:

Lucienne Heemskerk Teksten & Vertalingen zei

En over koopmansgeest gesproken, dit hoeft ook niet altijd positief te zijn. Pas geleden een uitzending van de Keuringsdienst van Waarde gezien over pimentpasta: die rode flubbertjes die soms in groene olijven zitten. Blijkt één vieze chemische troep te zijn waar nog net wat paprika-extract in zit. Wordt alleen in NL verkocht want ja, goedkoop hè? In andere landen blieven ze dat natuurlijk niet en proppen ze er échte paprika in.

Timothy zei

Ik zong vroeger (en nu nog, trouwens) over de mosselman die uit Scheveningen komt, hoor. Zingen dat de man uit China en Japan komt (uit twee tegelijk?) is dus niet in heel Vlaanderen de gewoonte.

Lucienne Heemskerk Teksten & Vertalingen zei

Bart schreef me:
"Dan hoop ik dat de klemtoon in Japan wel op de goede lettergreep valt (dus niet - zoals je hier vaak hoort - Jápan) anders klopt het metrum helemaal niet."
(Bart is een Nederlander en 'hier' is in België.)

Lucienne Heemskerk Teksten & Vertalingen zei

Leuk artikel: 'Zijn Suske en Wiske nu Vlamingen of Nederlanders'?
http://taalschrift.org/editie/74/zijn-suske-en-wiske-nu-vlamingen-nederlanders
Let in verband met het begin van deze blog ook op de reactie van 'hollander', die denkt dat Nederlanders en Vlamingen één volk zijn, gescheiden door een landsgrens. Dat zou nu volgens mij nooit door een Vlaming geschreven kunnen zijn!

Anoniem zei

Ik ken ook het liedje de mosselman en ik heb de twee versies geleerd: de man uit China en Japan en de man uit Scheveninge.
Maar er zijn mensen die beweren dat de mosselman een moor of moslim zou zijn. Die man kwam van ver uit het oosten en daar hebben ze een andere huid. Het kan zijn dat men in de volksmond iemand met een donkerdere huid een mosselman noemt. 't Is maar een idee natuurlijk.

Lucienne Heemskerk Teksten & Vertalingen zei

Hallo Anoniem,

De woorden lijken inderdaad wel erg op elkaar hè! Ik heb me ook wel eens afgevraagd of er een link is. Ik zie dat er op internet ook vaak een verband tussen 'mosselman' ('muzelman'!) en 'moslim' gelegd wordt.
Voor zover ik op internet heb kunnen nagaan is hier geen onderzoek naar gedaan, maar ik heb internet dan ook niet uitvoerig bestudeerd.
Uit internet maak ik wel op dat de herkomst van het liedje niet bekend is (zie ook http://www.refdag.nl/nieuws/binnenland/mosselman_komt_niet_uit_scheveningen_1_226408)
Er is dus volgens mij geen hard bewijs dat het ook echt om een mosselman/mosselhandelaar gaat. Dat biedt weer een opening voor speculaties over de link met muzelmannen!
Misschien zou dit eens uitgezocht moeten worden (of uitgezocht, of het al eens uitgezocht is).

Lucienne

pieter popken zei

om alle speulaties te laten wat ze zijn een mosselman blijkt een pooier te zijn
citaat
Mosselmans geroep
Haal mosslen, die men vangt in Zeeuwse watergronden,
haal mosslen vors, en wit, en mals, en strijke vol,
haal mosslen, groot en puik, die vollen ruime monden,
haal mossen binnen schoon, maar buiten lijk een mol,
haal mosslen die bijna als muizen leggen pijpen,
haal mosslen die, of nu, of dan gaan op, en toe,
haal mosslen die een jool wel schendig keunen nijpen,
haal mosslen, die zo goed zijn als ik weet niet hoe!
Zijn mossels dan geen vis,
wie zeit wat dat ’t is?

De dichter weet hoe het zit met mosselen. In het water gaan ze open voor de in- en uitstroom van zuurstof en voedsel, zodat het vlees goed groeit, liefst helemaal tot de rand. Van binnen zijn mosselschelpen met hun paarlemoeren wand heel mooi. Of een mossel goed is, zie je aan de stand van de schelpen: open of dicht. Zo gauw een mossel uit het water komt moet hij dichtgaan. Blijven ze zelfs na het wassen open, dan zijn ze niet goed. Pas als je ze kookt moeten ze open gaan. Als dat niet gebeurt: niet eten! De stommerd die het wel doet zal het bezuren. Bij het koken kunnen mosselen ‘piepen’ als er lucht uit de schelpen ontsnapt, dat heeft de uitdrukking van de ‘gillende mosselen’ opgeleverd. Mosselen waren volgens de zeventiende-eeuwers zo gezond omdat ze de nieren zuiverden en de blaas activeerden.

Het woord mossel heeft ook een metaforische betekenis: het vrouwelijk geslachtsdeel. Liedjes en prenten over mosselen hebben altijd een schalkse ondertoon, met een knipoog naar de verlokkingen van het leven. De mosselman wordt er traditioneel als potentiële bedrieger neergezet; iemand die vrouwen te koop aanbiedt is niet uit op vaste relaties maar puur op genot. Pas op als je de mosselman hoort roepen, dicht Van de Venne even later, laat je hoofd niet op hol brengen!

Danny zei

Grappig verhaal zeg! Heb net een taalcursus chinees gehad en ga er volgend jaar een week of wat heen, zal eens kijken of ze daar van de mosselman hebben gehoord!

Anoniem zei

Zeg Lucienne,

Aangezien moslim in het Frans een mossulman is, en er een activiteit was tussen Willem van Oranje en Marokko, is het best invoelbaar dat de mosselman uit Scheveningen inderdaad een moslim was?

HGroet,
Maria

Unknown zei

Jeetje die Belgen toch.. Ze spreken bijna dezelfde taal maar soms lijkt het me toch handig een een taalcursus te volgen bij www.ebc.nl. Ze snappen er niets van!

Anoniem zei

Pieter Popken heeft gelijk. Een mosselman is inderdaad een pooier.
De betekenis van 'Zeg ken jij de mosselman' wordt uitgelegd op: https://bertvanzantwijk.wordpress.com/2016/07/24/zeg-ken-jij-de-mosselman/