zondag 13 juni 2010

Roodkápje of Róódkapje? Ingewíkkeld of íngewikkeld?

Klinkt Roodkapje met de klemtoon op ‘rood’ en ingewikkeld met de klemtoon op 'in' Nederlanders een beetje mal in de oren, Vlamingen zijn het zo gewoon. En is het eigenlijk ook niet beter dan het Nederlandse ingewíkkeld en Roodkápje?

Tussen het Nederlands en het Vlaams bestaan veel verschillen in beklemtoning. Dat maakt het voor buitenlanders nog íngewikkelder om te leren waar in onze taal de klemtonen liggen.

(Nog ingewikkelder? Ja, want het Nederlandse klemtoonpatroon is echt een rommeltje en moeilijk te leren, zo schrijft Marc van Oostendorp. Talen als het Frans, het Pools of het Hongaars hebben een heel inzichtelijk klemtoonpatroon. De klemtoon ligt in het Frans altijd op de laatste lettergreep van het woord, in het Pools altijd op de één na laatste en in het Hongaars altijd op de eerste. Voor zover we kunnen nagaan, aldus Van Oostendorp, viel in het Oergermaans - de moeder van alle Germaanse talen - de klemtoon ook altijd op de eerste lettergreep van het woord. Het Nederlands heeft in de loop van zijn geschiedenis dat regelmatige patroon verlaten.)

Hieronder een aantal verschillen in beklemtoning in Nederland en in Vlaanderen:

NL  -  VL 
Casino  -  Casino
Pyjama  -  Pyjama
Bikini  -  Bikini
Ingewikkeld  -  Ingewikkeld
Nieuwjaar  -  Nieuwjaar
Werkloos (soms en correct: werkloos) -  Werkloos
Werknemer (soms en correct: werknemer) -  Werknemer
Doornroosje  -  Doornroosje
Roodkapje  -  Roodkapje
Sneeuwwitje  -  Sneeuwwitje
Plastic (uitspr.: plestik)  -  Plastiek
Nylon (uitspr.: nijlon)  -  Nylon (uitspr.: nielon)
Service (uitspr.: survis)  -  Service (uitspr.: servies)
Recital (uitspr.: risaaital)  -  Recital (uitspr.: resietal)
Verkoop (soms: verkoop, het mag allebei)  -  Verkoop
Catalogus  -  Catalogus (of eerder: cataloog)
Azalea  -  Azalea
Kameleon  -  Kameleon
Epilepsie  -  Epilepsie

Bij woorden als casino, pyjama en kameleon is er volgens mij sprake van volstrekte willekeur en is het geen kwestie van goed of fout. Waarom zou casino beter zijn dan casino? En kameleon beter dan kameleon?
Bij samengestelde woorden zoals werkloos, werknemer en Roodkapje doen de Vlamingen het vaak wel beter. Immers, het eerste, specifiërende deel van een samengesteld woord wordt logischerwijs beklemtoond: boekenkast (geen kleerkast), appelboom (geen perenboom), werkloos (niet machteloos) en dus ook Roodkapje (niet Blauwkapje). In Nederland zeggen we toch ook Blauwbaard?
Ook is het logischer om net als de Vlamingen te spreken van ingewikkeld, want ik neem toch aan dat er een verband is met het woord inwikkelen. En verkoop met de klemtoon op ‘ver’ is gewoon vergezocht.

3 opmerkingen:

Lucienne Heemskerk Teksten & Vertalingen zei

Ook zo raar: Goudlokje, maar Kortjakje!

Tomas zei

Binnen België merk ik ook nog verschillen in beklemtoning. Zo zeg ik instinctief machteloos terwijl veel mensen dat als machteloos uitspreken. Ook interprovinciaal verschuift de klemtoon soms. Wij (in West-Vlaanderen) worden dit (net als vele andere taalkwesties) sterk gewaar.

Trouwens, proficiat met je 100ste blog. Ik heb ze nog niet allemaal gelezen, maar toch zeker de helft.

Een 'fan' (in België 'fan' en in Nederland 'fen' uitgesproken) uit België, West-Vlaanderen

Tomas

Lucienne Heemskerk Teksten & Vertalingen zei

Hallo Tomas,

Dankjewel voor je leuke reactie!

Lucienne