Stoemp met groentjes: Vlaamse-irritaaltop-20

Is het Vlaams alleen maar leuk, gezellig en lieflijk? Nee hoor! De komende twee blogs lees je mijn top-20 van meest irritante Vlaamse woorden.

20 proper zijn (dat proper ‘schoon’ -niet vies/vuil- betekent weten we wel, maar waarom hetzelfde woord gebruiken voor ‘zindelijk’?)
19 haartooi (ik begrijp dat deze studierichting inmiddels ‘haarzorg’ heet, maar altijd als ik dit woord las, moest ik denken aan indianen en totempalen)
18 koets (de koningin rijdt in een koets, een baby in een kinder- of wandelwagen)
17 stoemp (het lelijke woord ‘stamppot’ doet geen recht aan dit heerlijke gerecht, maar het woord ‘stoemp’ doet dat nog minder)
16 Hollander (voor eens en voor altijd: elke Hollander is een Nederlander, maar niet elke Nederlander is een Hollander)
15 sacoche (een op zich aardig woord voor handtas, mits niet uitgesproken als ‘sjakos’)
14 helegans (of hele kip?)
13 keineig (popi uitdrukking onder jongeren, die me echter kei-oubollig voorkomt)
12 smos of, nog erger, smoske (een raar woord voor ‘broodje gezond’) en smossen (knoeien)
11 groentjes (verkleinwoorden zijn zó al erg, laat staan als ze door een volwassen ober uitgesproken worden)

Binnenkort tellen we af van tien tot één!

Wat is in een naam?

Toeval of niet, maar opeens is er allemaal nieuws over namen:

Een Amerikaanse vrouw heeft haar negentiende kind gekregen, en alle kinderen hebben een naam die met een j begint (artikel op nu.nl).

Onlangs is de Nederlandse Familienamenbank van het Meertens Instituut gelanceerd. Fijn, onze familienaam komt minder dan vijf keer voor.

De Sociale Verzekeringsbank zal in januari bekend maken dat Emma en Daan de populairste babynamen van 2009 worden.
Lees ook de nieuwste Onze Taal-column Jeffrey is geen naam - dat is een diagnose.

Een van de reacties op genoemde column luidde: “Het is me ook al opgevallen dat ouders hun kinderen vaker een naam geven, die met dezelfde voorletter begint als hun eigen voornaam.” Welnu, ik heb de namen in onze eigen vrienden- en kennissenkring eens aan een onderzoekje onderworpen, maar heb geen bewijzen voor deze stelling gevonden.
Wat mij wél is opgevallen, is dat de letter y qua populariteit in de lift zit. Wat blijkt: van een tweeling hebben beide kindjes een naam die met een y begint; van een andere tweeling hebben de beide kinderen de letter y in hun voornaam; een kind heeft de letter y in voor- én achternaam; een broertje en een zusje hebben allebei een naam die begint met Ky, een jongetje heet niet Ivan maar Yvan, van een familie hebben ze allemaal een y als laatste letter van de voornaam (inclusief de hond) én een y in de achternaam.

Ik wil aanstaande ouders verder nog op een kwestie wijzen die in de discussies over naamgeving (zoals de initialenkwestie -W.C., B.H.- of de combinatie voornaam-achternaam -Fokje Modder-) altijd onderbelicht is geweest. Laat de laatste voornaam van je kind nóóit met de letter v beginnen als de achternaam niet met 'van' begint! Mijn tweede voorletter wordt namelijk steevast aangezien voor de afkorting van dit tussenvoegsel. Het heeft me al heel wat tijd gekost om dit her en der weer recht te zetten.

Kristien Hemmerechts: ''Ons' en 'hun' Nederlands'

Schrijfster Kristien Hemmerechts gaf op het congres van Onze Taal een lezing over schrijven in de standaardtaal en nieuwe normen voor het Nederlands. De teneur was: er is een fikse kloof tussen het Nederlands in Vlaanderen en in Nederland, en er treden daarom over en weer nogal wat misverstanden op. Het voelt voor haar alsof ‘ons’ Nederlands ‘hun’ Nederlands niet is en ze vindt ook dat haar Nederlandse corrector het ‘Belgisch Nederlands’ te fanatiek corrigeert. Aan het eind van haar betoog pleit zij vóór het behoud van correcte, Vlaamse uitdrukkingen (zoals ‘ze hebben het niet onder de markt’, wat ‘ze hebben het niet gemakkelijk’ betekent), maar tegen typisch Vlaamse fouten zoals ‘terug’ in plaats van ‘weer’, veel contaminaties en gallicismen (‘rond punt’ in plaats van ‘rotonde’).
Een van de reacties op de blog luidt: schrijf je voor Vlamingen, dan schrijf je Vlaams, schrijf je voor Nederlanders, dan schrijf je Nederlands. Dat kan soms handig zijn, bijvoorbeeld bij zakelijke, commerciële teksten. Maar is het volgens deze schrijver de bedoeling dat mevrouw Hemmerechts haar boeken in twee versies uitgeeft, één voor de Vlaamse markt en één voor de Nederlandse? Dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn. Er zal dan een tussenweg gezocht moeten worden. Het zou mijns inziens een goed idee zijn als zij dan een Nederlandse corrector in de arm neemt die een grondige kennis van het Vlaams heeft. En die niet, zoals zij zegt, het zinnetje 'Van wandelen kwam er die keer niets in huis' verbetert tot: 'Van wandelen in huis kwam er die keer niets'. Die corrector moet ook een goed evenwicht zien te bewaren tussen de eigenheid en rijkdom van het Vlaams enerzijds, en begrijpelijkheid voor de Nederlander anderzijds. Was ik de corrector geweest, dan was de uitdrukking ‘ze hebben het niet onder de markt’ misschien toch wel gesneuveld. Die uitdrukking was mij tot voor de lezing niet bekend, terwijl ik toch al dik anderhalf decennium met Vlamingen omga. Maar goed, is het door de context meteen duidelijk wat de uitdrukking betekent, dan kan deze wellicht blijven staan. Wel corrigeren dus, maar met beleid!
Zoals ik al eerder in mijn blogs schreef, weten Nederlanders over het algemeen niet veel van Vlaams. Je kunt het ze dan ook niet kwalijk nemen dat ze, volgens een van de lezers van de blog, 'kijken als een koe die een trein voorbij ziet rijden' als ze Vlaams horen. Een Vlaamse uit de grensstreek zegt dat zij tegen haar Nederlandse beenhouwer al jarenlang om potpaté (crèmepaté) vraagt, en dat hij haar al evenzoveel jaren weigert te begrijpen. Ze noemt dit star. Is ze zelf niet even star, door in Nederland niet gewoon om crèmepaté te vragen?
Maar dat Vlamingen per definitie alle standaard Nederlands begrijpen, omdat ze met Nederlands op school en op de televisie opgegroeid zijn, is ook weer niet zo. In mijn blog Slager, heeft u kippenbillen? schreef ik hoe een Nederlandse vriendin bij de Vlaamse slager jarenlang halsstarrig om een tartaartje vroeg en ook niet begrepen werd. Precies hetzelfde verhaal dus als hierboven. En al meer dan vijftien jaar moet ik elk jaar rond Sinterklaas aan Vlamingen opnieuw uitleggen wat pepernoten zijn.
Kortom, van beide kanten zal er wat toegeeflijkheid moeten zijn, én kennis, én goede wil om elkaar te begrijpen. Ik vind dan ook, net als Kristien Hemmerechts, dat Onze Taal-congressen afwisselend in Vlaanderen en in Nederland gehouden zouden moeten worden. En dat er in het blad Onze Taal meer aandacht voor Vlaams zou moeten komen.

Een ...achtig iets

Misschien heb ik het over het hoofd gezien, maar volgens mij is 'een ...achtig iets' een vrij recente uitdrukking die nog niet uitvoerig is beschreven. Ik ben 'm niet tegengekomen in de vaagtaalverkiezing (de winnaar: je ding doen). Paulien Cornelisse repte er niet over in haar boek 'Taal is zeg maar echt mijn ding' en evenmin op het Onze Taal-congres afgelopen zaterdag, waar ik het genoegen had haar te zien optreden. Ook bij de verkiezing van hét woord van 2009, op datzelfde congres, kwam 'een ...achtig iets' niet voor (het woord 'twitteren' won).  
En dat terwijl ik deze uitdrukking zowat dagelijks hoor en eh... zelf soms ook gebruik. Een rondje googelen levert de volgende voorbeelden op:

- op het FOK!-forum: 'superlijpe screensaver achtig-iets gezocht'
- op het caviaforum: 'een raar niesje of hikje achtig iets'
- Kindje op komst-forum: 'een waterpok-achtig iets'
- Op een reisblog achtig iets: 'een zandtornado achtig iets'

'Achtig iets' kan nog versterkt worden door er 'soort' voor te zetten:
- Op een drugsforum: een soort suiker achtig iets

Volgens mij past deze uitdrukking in het rijtje
Volgens mij - zeg maar - iets van - een beetje - geloof ik - eh - het kan aan mij liggen, maar... - misschien heb ik iets over het hoofd gezien, maar... - een soort van.
Dit is mijns inziens omzichtig taalgebruik van onzekere mensen (die natuurlijk vaak op forums zitten).

Zelfmoordtoerisme/-prijs/-lijn?

Er is iets raars aan de hand met het woord zelfmoord. Ik kom het de laatste tijd in allerlei samenstellingen tegen die mijn wenkbrauw doen optrekken of, erger, mij doen grinniken. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

- Zwitserland wil zelfmoordtoerisme beperken, verderop in het artikel ook dodentoerisme genoemd.
Toerisme? Hoewel de tweede definitie van 'toerisme' in Van Dale luidt 'het reizen, niet als ontspanning, maar om iets te verkrijgen of aan een bep. behoefte te voldoen' (drugstoerisme, rijbewijstoerisme, ramptoerisme), moet ik bij dit woord toch nog steeds aan de meest gangbare definitie 'reizen voor zijn plezier' denken. De samenstelling zelfmoordtoerisme vind ik dan ook ongepast. 
- Ik las ergens, ik dacht in een blad voor psychologen, over de '(voorkom) zelfmoordprijs'. Nog goed dat de redacteur het woordje 'voorkom' ervoor had gezet, anders was dr. Bastiaan Verwey vast niet blij met de Ivonne van de Ven Prijs 2008 die hij voor zijn onderzoek naar suïcidepreventie had gewonnen. (Tja, het woordje 'blij' is hier ook ongepast, ik geef het toe...)
- Dan is er nog de Zelfmoordlijn; een kennis van mij werkt daar. Tja, die naam, daar blijf ik toch een beetje een ongemakkelijk gevoel bij houden. Iedereen snapt dat er Zelfmoordpreventielijn wordt bedoeld, en dat de naam waarschijnlijk is ingekort omdat ie dan zo lekker bekt (ja sorry hoor...). Maar puur taalkundig gezien lijkt het me eerder om een soort 'hulp-bij-zelfdoding-lijn' te gaan.
- Het volgende slaat echter alles: die kennis is op een van de sociale netwerksites, in navolging van haar collega's, onlangs 'fan' geworden van de Zelfmoordlijn! Ik lach me dood... oeps, nogmaals sorry!    

En dan was er ook nog de kop van een krantenartikel waar mijn moeder over viel: 'Veel animo voor begrafenis...', en dan volgde de naam van een of ander bekend persoon. In eerste instantie dacht ik nog dat het woord de wat meer neutrale betekenis van 'belangstelling' kon hebben. Van Dale heeft het echter alleen maar over lust, opgewektheid en levendigheid. Maar zelfs al was de begraven persoon clown Bassie, dan nog kun je toch niet spreken over 'veel animo voor een begrafenis'?

Sinterklaasgedicht

Het is niet joune
maar wel is het mijne
En waarom zien hoofdletters
er anders uit dan kleine?

Bert en Ernie, zo noem ik de Bertolli
Was het nu vlaflip, of flipvla?
Campina, dat klinkt als spinazie
En macaroni als tante Sidonia

Horloge is een moeilijk woord
Ik snap het niet, met die g
De zj in Sinterklaasjournaal
die schrijf je weer met een j

En waarom zeg ik spullen,
maar één spul, dat kan niet
En drink ik wel uit een rietje
maar waarom nooit uit een riet?

Een zeepaard is geen nijlpaard
En o ja, een toetje is geen toet
En ik zeg gewoon half voor drie
Dat kan toch net zo goed?

Waarom heeft een auto een stuur
maar de stoomboot een roer?
Waarom héb ik de hik
maar láát ik een boer?

Het is zo ingewikkeld
die taal van de grote mensen
voor Sinterklaas zou ik mij een woordenboek
Kind-Volwassene wensen

Sttellla: slap bier voor studenten Frans

Sttellla. Een Belgische band die niet veel om het lijf heeft en puur voor de lol is opgericht. De muziek wordt in België, voor zover ik dat heb meegemaakt in ieder geval, en in Frankrijk vooral gedraaid op studentenfeesten. Ik kan Sttellla in het bijzonder aanbevelen voor beginnende studenten Frans, die het leuk vinden om de lolbroekerige, dubbelzinnige teksten uit te vlooien én en passant te oefenen met het uitspreken van tongbrekerige, snel gezongen Franse zinnen met veel wisselende klemtonen.

Hier een paar van mijn favoriete woordspelingen:

Uit: Nagasaki ne profite jamais
Nagasaki ne profite jamais: dit is een verhaspeling van het spreekwoord Bien mal acquis ne profite jamais oftewel ‘Gestolen goed gedijt niet’. De klemtonen van bien mal acquis en 'Nagasaki' liggen op precies dezelfde lettergrepen. De rest van het liedje handelt over personen met allerhande afwijkingen, veroorzaakt door de atoomaanval op de Japanse havenstad:
Albert travaille à mutant (eigenlijk à mi-temps: parttime)
dans une centrale nucléaire
(...)
Bruno vend des cassettes pornos
Dans un club vidéo.
C’est le spécialiste du rayon X. (Röntgenstralen, maar ook de volwassenenafdeling in de videotheek)

Uit: Hélène aimait Alain
Il vivait à Saint-Quentin
Elle avait la cinquantaine (‘zij was in de vijftig’, cinquantaine rijmt een beetje op Saint-Quentin, maar ook: la sainte quarantaine zijn de heilige veertig dagen ofwel de vastenperiode)
Voor de Nederlanders: let op, cinquantaine rijmt alléén een beetje op Saint-Quentin als je deze plaats niet op z’n Engels als Seent Kwentin uitspreekt.

Uit: L’eczéma tranquille
L’eczéma (laissez-moi) tranquille avec mes boutons (puisten)

Liedjes:
Annie (op de site van Sttellla)
Hélène aimait Alain (op YouTube)

Zie ook: Zeven Zaventemse zotten in een kaki tutu op het Titicaca

Mooie woorden: biggelen

Collocaties, en dan met name verbale collocaties, vormden mijn favoriete studieonderwerp tijdens mijn vertaalopleiding. (Ik heb wel meer afwijkingen.) Collocaties zijn ‘combinaties van woorden die vaak samen voorkomen en die een bepaalde semantische cohesie hebben’. Je ontkomt er niet aan bij het juist vertalen van teksten, en natuurlijk sowieso niet als je een andere taal goed wilt leren spreken en schrijven. 

Collocaties in het Nederlands zijn bijvoorbeeld:     
- Toffe peer (aardige peer bestaat ook, maar komt minder vaak voor)
- De harde feiten
- Uien snipperen (uien fijnsnijden bestaat, maar komt minder vaak voor)
- Tafel dekken          
- Vlek verwijderen
- Druk uitoefenen
- Een moord plegen

Wat ik me nu afvroeg: zou een werkwoord dat alleen maar in combinatie met één bepaald zelfstandig naamwoord voorkomt, ook een collocatie heten? Vast wel.

Biggelen is een heel mooi woord, omdat het zo zielig is. Tranen die biggelen zijn natuurlijk altijd een triest gezicht, maar het woord zelf is ook zo eenzaam. Het wordt alleen gebruikt in combinatie met tranen. Nooit zullen er eens sterren, balletjes, veertjes of diamanten biggelen.
(Jaja, Van Dale rept over (gewestelijk) ‘met kiezelsteentjes bestrooien’, maar daar heb ik nog nooit van gehoord.)

Mag ik de appelsap, s.v.p.?

Appelsiensap of jus d’orange?
Vlamingen kunnen zich ergeren aan de uitspraak van 'jus d'orange' door Nederlanders: sudderans. Ze begrijpen überhaupt niet dat Nederlanders hiervoor een Frans woord gebruiken, terwijl zij spreken van 'appelsiensap', 'sinaasappelsap' (met de klemtoon op 'naas') of (onbegrijpelijk) 'fruitsap'.
Zo vinden Vlamingen het ook raar dat wij Nederlanders 's.v.p.' schrijven en niet gewoon 'a.u.b.', zoals in Vlaanderen.


De of het appelsap?
Over sommige taalkwesties blijf je prakkizeren, maar het komt er niet van om uit te zoeken hoe het zit. Dat had ik met de kwestie 'de of het appelsap?'. De oplossing kwam dit najaar uiteindelijk zomaar in mijn mailbox – handig die Taalpost van Onze Taal:

'Hoewel de meeste woordenboeken alleen het appelsap vermelden, is de appelsap ook mogelijk. Ook bij andere sappen (tomatensap, druivensap, enz.) zijn beide lidwoorden correct. Volgens de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) kunnen woorden die op -sap eindigen, zowel de als het als lidwoord krijgen en is dit verschil "niet-systematisch" (oftewel: er zijn geen duidelijke regels voor).
In de praktijk lijkt er wel een klein gebruiksverschil te zijn. Het sap is vooral een stofnaam, bijvoorbeeld in 'Na het bramen plukken kregen we het sap niet meer uit onze kleren gewassen', of in recepten: 'Voeg het appelsap toe.' De sap wordt gebruikt om een fles of pak sap aan te duiden, een hoeveelheid sap dus: 'Mag ik de appelsap van je?' Maar ook in recepten komt de sap veel voor: 'Voeg de appelsap toe.' Mogelijk ervaren mensen dit – omdat het toch om een afgepaste hoeveelheid gaat, bijvoorbeeld een halve liter – als een eenheid, net als in een pak of fles.'

Mama appelsap
Mama-se mama-sa mama-coosa (uit 'Wanna be startin' somethin'' van Michael Jackson) werd in Nederland Mama-se mama-sa mama appelsap. Zin om nog eens te lachen om misverstane liedteksten (een van mijn favoriete blogonderwerpen)? Ga dan naar YouTube en tik 'mama appelsap'.

Doe 'ns een dichter cadeau!

Het is even gemakkelijk als de thuiskapper, pedicure, leesmap of de verzekeringsagent langs laten komen, zegt de dichter-aan-huis. Laagdrempeliger kan niet: een privéoptreden van een echte dichter, zomaar bij je thuis. Met je vrienden erbij is het natuurlijk gezelliger én goedkoper, maar je kunt hem ook helemaal voor jezelf alleen houden.
Dichter bij een dichter kun je niet komen. Dus boek hem vandaag nog, voor jezelf, of om cadeau te geven! Ga naar www.dichteraanhuis.weebly.com

Zeven Zaventemse zotten in een kaki tutu op het Titicaca

De tongbreker, wie beleefde er als kind geen plezier aan?
- In Nederland hebben we natuurlijk De kat krabt de krullen van de trap.
- Vlaamse kinderen amuseerden zich dan weer met Zeven Zaventemse zotten zullen zes zomerse zondagen zwemmen zonder zwembroek. Zware Zulien's Zuster Zaliger zei: ze zijn zulder zeker zot zeg! Ze zullen zinken; ze zwemmen zonder zwembroek!
- Een bekende Engelse tongue twister: How much wood would a woodchuck chuck if a woodchuck could chuck wood?
- En in het Frans de 'tongdraaier': Les chaussettes de l’archiduchesse sont-elles sèches, archi-sèches?


Nog een paar leuke:

Annie maudit tous les animaux qui
Annie maudit les animaux qui l’entourent
Annie maudit tous les animaux qui
Annie maudit les animaux qui l’ennuient

Seule Hélène aimait Alain
autant qu’Alain aimait Hélène
seule Hélène aimait Alain
comme l’aimait Alain
seul Alain aimait Hélène
autant qu’Hélène aimait Alain
seul Alain aimait Hélène
comme l’aimait Hélène

‘Annie’ en ‘Hélène’ zijn refreinen van twee liedjes van de Belgische band Sttellla, waarover meer in een van mijn volgende blogs.
Lees meer leuke Europese tongbrekers in dit artikel of natuurlijk in Wikipedia.

tongue twisters (Engels) -  virelangues (Frans) - Zungenbrecher (Duits) - trabalenguas (Spaans) - scioglilingua (Italiaans)

Naar Kabouter Plop kijken helpt soms wel

Lang heb ik het kunnen verdringen, maar nu komt alles weer boven. Het gelach, het geïmiteer, het voortdurende commentaar. Mijn loodzware tred, iedere keer weer, naar het lokaal waar het allemaal plaatsvond. Jaloers dat ik was op mensen die het wél konden.
Want ik heb een technisch mankement: ik kan de r niet uitspreken.
Bij mijn talenstudie, in België, hoorde een module 'logopedie'. Net als een kuisvrouw met te weinig tijd poetste de Vlaamse logopediste bij de Nederlandse studenten slechts de ergste oneffenheden weg, wellicht inwendig verzuchtend dat het toch nooit wat wordt met die Hollanders. Maar goed, ik deed het geloof ik redelijk, behalve dus die tongpunt-r. Ik kreeg huiswerk mee. Mijn man - toen nog vriend - was er ook streng in: ik moest van hem vijfentwintig keer per dag het woord 'krentenbroodje' oefenen, met rollende r. Ik smokkelde een eind weg: de r sprak ik uit als d. Probeer maar: het lijkt op een échte r! Omdat ik de r aan het eind van een woord sowieso niet kon uitspreken, omdat de tongpunt-r gewoon niet bij mij leek te passen én omdat het niet altijd kaviaar en krentenbrood kan zijn, heb ik het bijltje erbij neergegooid.   
Uiteindelijk kon ik het een plaatsje geven, gesteund door het besef dat ik gelukkig niet gekozen had voor een studie Spaans of Italiaans, maar voor de Franse taal. (De huig-r, weet je wel?)

Ik ging terug naar Nederland, en heb er vervolgens twaalf jaar niet meer aan gedacht.   

Tot deze week. K2 is weer K3 sinds het aantreden van de blonde, mooie, lieve, talentvolle, maar helaas Amsterdamse Josje Huisman. Ik lees in de media: 'Josje lag aanvankelijk onder vuur vanwege haar Amsterdamse tongval'. Songschrijver Miguel Wiels en Studio 100-baas Gert Verhulst vonden toch eigenlijk dat het Hollandse accent 'niet helemaal in het plaatje past'. Josje: "Ik heb dictielessen gevolgd en heb vooral aan mijn 'r' gewerkt, maar je zal altijd blijven horen dat ik een Nederlandse ben. Ik heb elke dag een beetje geoefend en goed naar Karen en Kristel geluisterd. En ja, naar Kabouter Plop kijken helpt soms wel." En dan deze vraag van een Vlaamse journalist: "Veel Belgen willen K3 graag volledig Vlaams. Hoe ga je dat aanpakken?" Waarop de arme Josje, die ook haar naam nog schijnt te moeten veranderen in 'Joske' vanwege de k: "Ik zal regelmatig naar het fritkot gaan."
Gelukkig komt niet alles van één kant. "Wij hebben op onze beurt ons best gedaan om een beetje normaler te praten zodat zij ons ook verstaat", bekent Karen.

Dierendag (2)

Op deze dierendag schudde ik mijn notitieboekje nog eens uit. De volgende beesten kwamen eruit vallen:

Vlaamse woorden
- Aprilvis: 1 aprilgrap
- Andere katten te geselen hebben: wel iets anders aan zijn hoofd hebben
- Zijn kat sturen: niet komen opdagen
- Geen kat: geen hond of geen kip
- Kieken: kip of sufferd
- Kippenbillen: kippenpoten (zie ook mijn blog “Slager, heeft u kippenbillen?”)
- Muizenstrontjes: hagelslag
- Paardenmolen: draaimolen
- Vogelnestje: gehaktbal met een hardgekookt ei erin en paneermeel errond, vaak geserveerd met tomatensaus
- Vogel zonder kop: blinde vink
- In vogelvlucht: hemelsbreed; in Nederland wordt met ‘in vogelvlucht’ iets anders bedoeld, namelijk ‘in vogelperspectief’ (“De tuin wordt in vogelvlucht getekend”) of gebruikt in uitdrukkingen als ‘iets in vogelvlucht beschouwen’ (‘er een kort overzicht van geven’) 
- Waterkonijn: muskusrat

Zie ook: Dierendag (1)
Zie ook: Hondsdagen (1) en Hondsdagen (2)

Dierendag (1)

Speciaal voor dierendag nu alvast een speciale blog over dieren, verdeeld in de jullie bekende thema’s die op mijn blog regelmatig terugkomen: taalanekdotes, Vlaamse woorden, mooie woorden en taalergernissen.

Taalanekdote
Een collega van mij runt ook een ambachtelijke bakkerij én geeft nog workshops 'Verstandig snoepen'. Onlangs was ze in dit kader op bezoek bij een naschoolse opvang. De naam van de groep was De Haaien, en aan het verhaal van mijn collega te horen deden de kinderen (vijf tot zeven jaar oud) hun naam eer aan. Ze hadden totaal geen zin in een workshop. Laat staan in het eten van gezonde dingen. Komkommer? Jakkes! Paprika? Bah! Tomaat? Bweeerk! Zelfs het áánraken van een stukje tomaat was al te veel. Echter, onder de bezielende leiding van mijn collega ontpopten De Haaien zich alsnog als lieve, creatieve en grappige kinderen die er lol in kregen om poppetjes en andere figuurtjes uit de groenten te maken. En wat nog mooier is: op een gegeven moment konden ze niet meer ophouden met ervan te snoepen! Daarom heeft mijn collega besloten om de groepsnaam te wijzigen in: De Lekkerbekken. Wat ik, gezien de oorspronkelijke groepsnaam, een ontzettend leuke vondst vind. 

Mooi woord
Een mooi woord, dat ik tot voor kort niet kende, is ‘kattenwasje’, in de uitdrukking ‘een kattenwasje doen’: Van Dale 1) heel klein wasje, slechts enkele stukjes wasgoed, 2) oppervlakkige, haastige wassing, alleen even het gezicht met een nat washandje afvegen e.d.

(Taal)ergernissen in de media
- ‘Ooiervaarskuiten’
- ‘De oudste hond ter wereld is dood. De teckel Chanel stierf vorige week op 21-jarige leeftijd. In hondenjaren was ze 147 jaar oud.’ (artikel op nu.nl)

Op dierendag volgt deel 2!
Zie ook mijn blog Spin is een spin is een spin is een spin

Variatie op een koekjesthema

Het is een bekend gegeven: in Nederland krijg je maar één koekje bij de thee en dan gaat de koektrommel weer dicht. De beroemde schrijver Hans Kaldenbach schreef er al over in zijn standaardwerk 'Doe maar gewoon - 99 tips voor het omgaan met Nederlanders'.
Is dit overdreven? Nee. Een verhaaltje, vandaag gehoord van een kennis. In een internationale organisatie aan de Nederlandse kust staat bij de kassa een royale schaal vol met koekjes. Ze zijn gratis. Dame X, laten we zeggen een Italiaanse, pakt in het voorbijgaan vier koekjes mee. De Nederlandse kantinedame spreekt haar streng toe, maar krijgt slechts een boze blik terug. Heer Y, laten we zeggen een Belg, neemt twee koekjes van de schaal; mmm, lekker voor straks bij de koffie. Enne, twee koekjes, daar zal ze toch niet boos om worden? Toch wel: ook hem valt kritiek ten deel. Alleen gaat hij in gesprek met haar: ze weet toch wel dat er een cultuurverschil is tussen Nederland en België? Dat het in België gewoon is dat er een schaal koekjes op tafel komt en dat iedereen dooreet totdat die leeg is? Dat dat toch veel gezelliger is? Nee, dat wist ze niet. Ze vond het gewoon niet netjes.

N.B. Af en toe wat cultuur kan geen kwaad, zeker niet als het over eten gaat! Maar wees gerust, de volgende blog gaat weer over taal.

Merci!

Ik heb het al vaker gemerkt: in Nederland wordt a) algemeen aangenomen dat alle Belgen tweetalig zijn, en b) die tweetaligheid wel erg letterlijk genomen. Alsof een doorsnee Vlaming uit Antwerpen of Gent de hele dag door aan het schakelen zou zijn tussen Vlaams en Frans.

Op een concert van Ozark Henry, in Nederland. Achter me vragen Nederlanders die vast niet tot zijn fanclub behoren, zich luidop af of de zanger nu eigenlijk Nederlands of Frans spreekt. Dan is het nummer afgelopen en zegt Ozark 'Merci!' (Meer zegt hij overigens ook niet; van een intensieve interactie met het publiek is bij zijn concerten geen sprake.) Waarop de Nederlanders, tevreden: "Frans dus!"

Spin is een spin is een spin is een spin

Wie mij een beetje kent, weet dat ik spinnen het liefst uit de weg ga. Uit nieuw onderzoek blijkt, dat vrouwen mogelijk van nature geneigd zijn om een angst voor spinnen te ontwikkelen. Dit zou weer eens evolutionair bepaald zijn.
Daar gaan we weer. In veel van dit soort onderzoeken is alles terug te voeren op het feit dat de mannen uit jagen gingen en de vrouwen bessen plukten en bij hun kroost zaten. Gaap.
Ik heb ooit eens over een andere theorie gelezen, waarin een link werd gelegd tussen de afkeer die vrouwen, vanaf hun puberteit, van lichaamsbeharing hebben en de lange, vaak harige poten van spinnen. Gevoelsmatig zeg ik dat dat dichter bij de waarheid ligt.
Om van mijn spinnenangst af te komen, zou ik het misschien taalfilosofisch moeten bekijken. Gertrude Stein schreef het wereldberoemde zinnetje 'Rose is a rose is a rose is a rose', waarmee ze bedoelde: een ding is wat het is, niet meer en niet minder, maar het woord om dat ding mee aan te duiden roept beelden en emoties op; een naam of een woord heeft geen enkele vat op het werkelijke ding.
Overigens zijn spinnen geen insecten, zoals in het artikel op nu.nl gesuggereerd wordt.

Over blokken, brossen, bissen en buizen

Nu ik het toch over mijn studententijd heb, die ik heb doorgebracht in België, duik ik graag nog eens in het Vlaamse studentenvocabulaire.

Het begon allemaal met het zoeken naar een kot in de buurt van de unief; ik vond er een bij een sympathieke kotmadam. In de eerste kan was ik officieel een schachtin, maar erg heb ik me daarmee niet bezig gehouden, daar ik geen zin had in ad fundums. Ik was een serieuze studentin en altijd hard aan het blokken. Slechts af en toe, buiten de blok, liet ik mij verleiden om te gaan fuiven op een TD, welke ad valvas werden aangekondigd. Je kunt hieruit concluderen dat ik bepaald geen brosser was en de profs konden dan ook tevreden over mij zijn. Ik heb dan ook nooit gebist, laat staan getrist. Wel ben ik een paar keer gebuisd voor een examen en heb ik eens een tweede zit gehad, waarna ik er alsnog door was. In mijn licentiejaren werkte ik, in de hoedanigheid van jobstudentin, enige tijd als corrector. De deliberatie en natuurlijk de proclamatie na de tweede lic waren de hoogtepunten uit mijn studententijd; daarna zou ik immers mijn licentiaatstitel verkrijgen.

- Kot: studentenkamer.
- Unief: afkorting van universiteit.
- Kotmadam: (of -bazin): verhuurster van studentenkamer.
- Eerste kan/tweede kan: eerste en tweede kandidatuur (eerste twee studiejaren).
- Schacht(in): eerstejaarsstudent(e). (Groentje).
- Ad fundum: het in één keer (‘tot op de bodem’) leegdrinken van je pintje.
- Studentin: vrouwelijke student.
- Blokken: aan een stuk door hard studeren.
- Blok(periode): periode vóór de examens.
- Fuiven: feesten.
- TD: studentenfeest of -fuif. Afkorting van het Franse thé dansant.
- Ad valvas (of: op de valven): op de informatieborden.
- Brosser: spijbelaar. (Brossen = spijbelen).
- Prof/professor: lesgever op een universiteit.
- Bissen/trissen: een academiejaar één of twee maal overdoen.
- Buizen, een buis halen/krijgen, gebuisd worden: niet slagen voor een examen.
- Examen: tentamen
- Tweede zit (van 'examenzittijd'): tweede examenperiode in september.
- Erdoor zijn: geslaagd zijn.
- Licentie: derde, vierde en soms vijfde studiejaar.
- Jobstudent(in): student(e) met een bijbaantje.
- Deliberatie: beraadslaging onder de professoren over het al dan niet slagen van de geëxamineerden en de eventuele toekenning van een graad.
- Proclamatie: plechtige openbare bekendmaking van de uitslag door de voorzitter van de examencommissie.
- Lic: afkorting van licentiaat (spreek uit: lies).
- Licentiaat: standaard academische graad die in België en Frankrijk (‘licencié’) verkregen wordt na een voltooide universitaire studie.

L'auberge espagnole

De Parijzenaar Xavier, aankomend Erasmusstudent, zoekt vertwijfeld op internet wie in godsnaam Erasmus was ("Ik begreep het nog steeds niet echt, maar het was een soort Hollandse reiziger"). In het vliegtuig naar Barcelona, waar hij een jaar lang zal studeren, zien we hem huilen om zijn vriendinnetje dat achterblijft (hoe vaak zie je een man huilen op tv?). De toon is gezet. De grappige en af en toe hilarische film 'l'Auberge espagnole' (2002) gaat over een studentenhuis in Barcelona waarin zeven studenten huizen, alle uit verschillende Europese landen. Het verhaal wordt verteld vanuit het gezichtspunt van Xavier, een wat sullige economiestudent die kans maakt op een baan bij het ministerie van Financiën als hij Spaans leert spreken.
De scènes waren heel herkenbaar; ook ik heb als Erasmusstudent een half jaar in Frankrijk gewoond. Ook ik begon na een tijdje in de taal van mijn omgeving te dromen. Ook ik had last van een overdosis indrukken, al zag ík Erasmus niet in een visoen aan de rand van mijn bed zitten. En ook ik had na een half jaar moeite met me weer aan te passen aan de Belgisch-Nederlandse werkelijkheid, de alledaagsheid en, wat later, aan het werkende leven (ook bij een ministerie, inderdaad). Deze toestand blijkt zelfs een naam te hebben: het post-Erasmus-syndroom.
Het respect voor elkaar is iets wat me altijd is bijgebleven. In de film kwam dat ook mooi tot uiting. Het is niet voor niets dat uitgerekend een buitenstaander (namelijk de broer van de Britse studente) voor het contrast zorgt: tijdens zijn logeerpartij bij zijn zus jaagt hij alle bewoners tegen zich in het harnas door vreselijk te generaliseren.
Er is nog een vervolg: 'Les poupées russes' (2005). Ik heb nog wat te doen deze vakantie!

'Auberge espagnole' is een Franse uitdrukking. Het verhaal gaat dat Spaanse herbergen vroeger geen menukaart hadden en dat reizigers hun eigen etenswaren meenamen, een beetje rommelig dus. Dat slaat natuurlijk helemaal op het studentenhuis uit de film, en op de koelkast, rijkelijk gevuld met eten voor zeven. De uitdrukking wordt ook gebruikt als het gaat om een (soms vaag) begrip waar iedereen een beeld bij heeft, maar dat iedereen op zijn eigen manier kan interpreteren. Bijvoorbeeld het begrip 'democratie'.

Bommelding in Jabbeke

Vlamingen hebben vaak problemen met Nederlandse plaatsnamen.
Allereerst zijn er de lastige accenten: het is niet Leeuwárden maar Lééuwarden, niet Roelofárendsveen maar Roelofarendsvéén, niet Bréda maar Bredá, niet Enschéde maar Enschedé. Een ander uitspraakprobleem leveren Gorinchem (spreek uit: Gorcum) en ja, zelfs Krommenie op. Toen een Vlaamse deze naam uit de krant oplas, verstond ik eerst Roemenië.
En dan: wanneer zeg en schrijf je nu 's-Hertogenbosch en 's-Gravenhage, en wanneer Den Bosch en Den Haag?
En dan die rare namen: Purmerend. Pur-mer-end.
Nou ja, nu we het toch over rare namen hebben: Kudelstaart, Poortugaal, Purmerend en Stampersgat doen echt niet onder voor Duffel, Nazareth, Wuustwezel en Zottegem.
Zelf heb ik verder niet zo'n moeite met plaatsnamen in België, al heb ik soms wel eens de neiging om Jabbeke en Lebbeke uit te spreken als Jabbe-ke en Lebbe-ke. Zoiets als bommelding.
Bij veel Nederlanders zorgen de Vlaamse en Franstalige namen van steden en dorpen wél voor verwarring. Op de radio hoorde ik een Nederlander zeggen dat de Franstalige benaming voor Namen wel 'Namèn' zal zijn. En nee, Brugge is in het Frans niet 'Brugues'.
Brussel/Bruxelles komt trouwens van 'Broekzele', en Bruxelles wordt in Franstalig België als 'Brussèl' uitgesproken en in Frankrijk als 'Bruxèl'.
Hieronder nog eens een rijtje om op te oefenen:

Aalst - Alost
Bastogne - Bastenaken
Brugge - Bruges
Brussel - Bruxelles
Diksmuide - Dixmude
Gent - Gand
Geraardsbergen - Grammont
De Haan - Coq-sur-Mer
Kortrijk - Courtrai
Leuven - Louvain
Luik - Liège
Mechelen - Malines
Mons - Bergen
Namur - Namen
Tournai - Doornik

Klaar? Speel dan het vakantiespel en vind de verborgen dierennamen in bovenstaande tekst!

"Je suis le ministre du milieu": broodje aap?

Nederlanders worden zich er steeds meer van bewust, dat zij hun talen niet zo goed spreken als ze altijd dachten. Mooi, een beetje zelfkritiek kan nooit kwaad.
Begin 2008 schreef de directeur van het voormalige ITA Talencentrum (nu: Language Partners) het artikel Spring is in the air, over de achteruitgang van de talenkennis van Nederlanders. Het blad PM schreef op 24 juni jl. een artikel met dezelfde strekking: Nederlands wordt steeds meer een vreemde taal.
Vreemde-taalblunders van Nederlanders zijn hot. Niet voor niets verkopen de boeken I always get my sin (2005) en I always get my sin too (2008) van oud-Heineken-topman Maarten H. Rijkens zo goed.
Taalinstituten zoals Language Partners en Linguarama doen zo te lezen goede zaken. (Wat mij, tussen twee haakjes, bijzonder intrigeert is de terloopse uitspraak van de manager van Linguarama: "Maar we hebben ook wel eens een medewerker van een inlichtingendienst terzijde gestaan die undercover ging werken als grafdelver en het specifieke jargon van dat beroep in het Engels onderwezen moest krijgen." De combinatie van de begrippen 'inlichtingendienst' en 'grafdelver' zorgt voor een soort kortsluiting in mijn brein.)

We duiken terug in de tijd voor de leukste bekende taalblunders.

- Pieter Gerbrandy, minister-president van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog, zou zich aan Winston Churchill hebben voorgesteld met: "Goodbye, mr. Churchill!"
- Toen Churchill tijdens prachtig lenteweer verzuchtte: "Ah, spring is in the air", zou Gerbrandy gereageerd hebben met "Why should I?"
- Aan premier Van Agt is het steenkolenengels ‘I can stand my little man’ toegeschreven.
- Oud-hoofdcommissaris van politie van Amsterdam Joop van Riessen zou in China gesproken hebben over de 'shooting parties' (als vertaling van 'schietpartijen') waarmee Nederlandse agenten regelmatig te maken hadden.

De allermooiste uitglijder, die ik altijd voor waar heb gehouden, blijkt een broodje-aapverhaal te zijn. Irene Vorrink zou zichzelf in Frankrijk hebben voorgesteld met de legendarische woorden: "Je suis le ministre du milieu", oftewel: de minister van de onderwereld. Deze uitspraak is echter onbevestigd, en wordt ook toegeschreven aan Marga Klompé, Hans Alders en Jan Pronk.
Jammer, het is een van de verhalen die ik altijd met smaak opdiste als ik het had over Nederlanders en hun Frans (zie voor dit laatste ook mijn blog Chez soi chez HEMA).

Hondsdagen (2)

Sommige honden stoten klanken uit, die verdacht veel lijken op menselijke spraak. Wat dacht je van deze viervoeters? En van dit schattige hondje in de show van David Letterman?
Het artikel Fact or Fiction: Dogs can talk helpt de al te enthousiaste (lees: zich gruwelijk aanstellende) hondenbezitters uit deze filmpjes uit de droom. Honden praten niet - ze imiteren hooguit. En waarom? Simpel: een hond wil maar één ding. In de woorden van een psycholoog en hondenexpert: "If dogs could talk, they would tell you, 'I'm just in it for the cookies.'"
Honden hebben echt geen idee wat wij zeggen.
Ik moest meteen denken aan mijn favoriete Gary Larson cartoon.

Hondsdagen (1)

Hoewel zowel de buitenthermometer als de kalender het nog niet aangeven, voelt het in onze tuin aan alsof de hondsdagen al daar zijn.
Waar komt dat woord eigenlijk vandaan? 'Hondsdagen', oftewel de warmste tijd van het jaar, komt van het Latijnse 'dies caniculares', van canicula (Sirius, de Hondsster, volgens de Griekse mythologie de hond van de jager Orion), die in de betreffende periode tegelijk met de zon boven de horizon komt. Volgens onze kalender is dit van 19 juli tot 18 augustus. In Nederland moet het op zo'n hondsdag minstens 30 graden zijn; in België wordt hiervoor een temperatuur van 25 graden aangehouden.

Volgens goed gebruik komt na de hondsdagen... het hondenweer. Het woord hondenweer (ja, daar is ie weer, de tussen-n!) is afgeleid van het oud-Nederlandse woord ondeweer, dat slecht weer (onweer) betekent.
De herkomst van de Engelse uitdrukking 'it's raining cats and dogs' blijkt niet duidelijk te zijn. Enkele verklaringen: honden en katten zouden in de middeleeuwen op de daken verbleven hebben; bij nat weer gleden ze eraf, of: in de middeleeuwen spoelden de dode lichamen van deze huisdieren bij hevige regenval zomaar door de straten.
Overigens heb ik zojuist twee dingen bijgeleerd:
- alle studenten Engels leren de uitdrukking 'it's raining cats and dogs'; Engelstaligen zelf blijken deze uitdrukking echter zelden of nooit te gebruiken.
- in de geweldige film 'Magnolia' met Tom Cruise regent het op een gegeven moment kikkers - nooit heb ik deze scène begrepen. Nu blijkt het, ongelooflijk maar waar, werkelijk mogelijk te zijn dat kikkers en vissen bij stormachtig regenweer uit de lucht vallen. Niet dat de filmscène mij nu duidelijk is; het zal wel iets symbolisch zijn. Misschien moet ik de film nog eens bekijken als de hondsdagen voorbij zijn.

hondsdagen - dog days - la canicule - Hundstage

Isabel Allende: de kracht van woorden

Hoe het zo ver heeft kunnen komen dat ik nog niets van Isabel Allende had gelezen: no lo sé. De roman 'Eva Luna' heeft mij in ieder geval zowat omvergeblazen en dat gebeurt mij niet zo vaak. (Ik wil beslist niet blasé klinken; er zijn veel goede auteurs, maar niet elk boek ráákt mij ook echt.) Onder het motto 'beter laat dan nooit' ben ik vastbesloten om de schade in te halen en meer van Allende te gaan lezen. Hieronder enkele prachtige passages over de kracht van verbeelding en van woorden, uit 'Eva Luna':

'Mijn wereld werd begrensd door het traliehek om de tuin. Daarbinnen werd de tijd geregeld naar onberekenbare normen: in een halfuur kon ik zesmaal rond de aardbol reizen en een straal maanlicht op de binnenplaats kon mijn gedachten voor een week stof geven. (...) De ruimte kromp en dijde uit op mijn wens; in de holte onder de trap bevond zich een planetenstelsel en gezien door het bovenlicht van de zolder was de hemel niet meer dan een bleke glazen stolp. Eén woord van mij, en floep, de werkelijkheid veranderde.'

'Een groot deel van de nacht bracht ik door met schrijven en daar had ik zoveel plezier in dat de uren omvlogen (...). Soms had ik het gevoel dat de contouren van dit door de macht der verbeelding geschapen universum steviger en duurzamer waren dan het vage gebied waarin de wezens van vlees en bloed die mij omringden, ronddoolden.'

'Elvira gedroeg zich tegenover mij als een echte grootmoeder. Van haar heb ik geleerd om woorden te ruilen voor andere dingen, en ik heb altijd het geluk gehad mensen te ontmoeten die daartoe bereid waren.'

Luciennes taalergernissentop-20 (2)

Hieronder volgt de tweede helft van Luciennes (wederom geheel persoonlijke) taalergernissen-top-20.

10 dreumessen (zie ook mijn blog Haagse Vogelwijk kampt met hartenpijn)
9 continue in plaats van continu (bijvoorbeeld: ‘het regent continue’)
8 Pax Christiekerk (gesticht door Agatha)
7 curriculum vitea (vooral schrijven in je cv!)
6 entrecote uitgesproken als entreco (de behoefte om van elk Frans woord de laatste letters in te slikken)
5 Louis de Funès uitgesproken als Funè (idem)
4 barbeque (voor eens en voor altijd: het is barbecue, afgekort bbq)
3 asteriks (de hele grap rond de naam Asterix gaat zo verloren)
2 analen (als in ‘het staat in de analen’, over deze taalfout heb ik ooit nog een komische correspondentie gevoerd met de hoofdredacteur van een krant)
1 harry couverts (dit zag ik ooit op een bordje in de supermarkt staan)

En nu de hamvraag: wat werd bedoeld met ‘harry couverts’?

Zie ook: Luciennes taalergernissen-top-20 (voor de nummers 20-11)
Over de afbeelding: foei, Kluun, en dat voor een schrijver!

Luciennes taalergernissentop-20

Hier volgt Luciennes geheel persoonlijke taalergernissen-top-20, waarbij ik me graag beperk tot de domeinen spelling en uitspraak.





20 moelijk (dat is, soms, de uitspraak van dit woord)
19 sex (de blaadjes staan er vol mee, de spelling blijft lastig)
18 achtien (je schrijft toch ook niet zetien of negetien?)
17 Marrokaan (zie ‘sex’)
16 mijns insziens (je schrijft toch ook niet ‘inszien’?)
15 eensgezinswoning (voor eensgezinde mensen)
14 symptoon (nog een m? Dat klinkt zo raar...)
13 simptoon (idem)
12 immuum (laten we er nu nog een m’etje tegenaan gooien)
11 Celcius (idem, maar dan voor de c)

Binnenkort tellen we af van tien tot één!

Over de afbeelding:
Op de voorzijde van deze munt prijkt Marcus Antonius Gordianus Pius (Gordianus III), een Romeins keizer in de periode 238-244. Op de munt staat IMP GORDIANVS PIS FEL AVG. De keizerlijke erenaam Pius is weergegeven zonder V als PIS.

Troutrouteuse

Op mijn werk leerde ik een jonge Poolse, die Nederlands aan het leren is, het woord 'perforator'. Toevallig kwam deze gaatjesmaker enkele dagen daarvoor, op vakantie in Frankrijk, ook aan de orde (vraag niet waarom). Daar wij niet op het Franse woord voor perforator konden komen - perforateur? perforeuse? perforatrice? - vroegen wij de dichtstbijzijnde Française om opheldering. 'Perforatrice' blijkt het goede woord te zijn, hoewel perforeuse ook niet fout is. Een 'perforateur' is dan weer een boormachine. Van onze Vlaamse vrienden die mee waren, en van die Française heb ik geleerd dat een perforator in het Frans ook wel gekscherend een 'troutrouteuse' wordt genoemd. Luciennes gedachten dwaalden al gauw af naar 'Le poinçonneur des lilas' van Serge Gainsbourg, oftewel 'de kaartjesknipper' (lilas zijn paarse treinkaartjes). "J'fais des trous, des p'tits trous, encore des p'tits trous... des trous de seconde classe, des trous de première classe..."
Over bureauartikelen en over gaten gesproken: in Frankrijk werd vaak over 'scotch' gesproken, een woord dat ik vroeger hield voor whisky, maar dat ik in de context toch niet helemaal kon plaatsen. Pas later begreep ik dat dit woord, naast 'whisky', ook 'plakband' betekende... een gat in mijn woordenschat.

Verlos onze kinderen van Graaf Tel!

Als het rumoer rond de actiesite www.sesamstraatnaarhalfzeven.nl is verstomd, pleit ik voor een nieuwe actie, te weten www.graaftelnaarmiddernacht.nl. Zodat onze kinderen niet meer geconfronteerd worden met het allesbehalve standaard Nederlands van deze paarse vampier.
Overdreven? Luister maar eens hoe het Nederlands van de hedendaagse jeugd begint te lijken op het verwerpelijke sjtaaltje Nederduits van De Graaf: 'ei/ij' wordt 'ai' en 's' wordt 'sj'. Voor mij is de maat voll! Wie helpt mij, deze actiesite op te richten?

En dit is wat ik bedoel:

Lambaba (liedje van Graaf Tel)

Als ik aindelijk schlapen ga
En mai in main bet versjchans
Dan tel ik main sjchaapjes na
Sjchaapjes die dansen hun lievelingsdans
Op precies die goeie maat
Huppelen zij heel bekwaam
Ze noemen met veel geblaat
Hun gedans bai de naam -Lambaba-

En ik tell ze!
Lambaba lambaba lambaba...
(Een lammetje, twee lammetjes, drie ja, vier ja, vijf ja enz. tot en met 20...)

Lammetjes mit krullend haar
Hee de kamer is al voll
Lammetjes van hier tot daar
Kamerbrede sjchapenwoll
Kaik ze dansen in een rai
Hun vachten zo wit als sjneeuw
Een ram ist ook dabei
De show van de eeuw -Lambaba-

En ik tell ze!
Lambaba lambaba lambaba (...)
(21, 22, 23 ... tot en met 41)

Fantastiesj - Lambaba baby - O, dit is genieten, als ik de halve nacht geen oog dichtdoe!

Taalles aan huis: veilig en vertrouwd

Anne is een jonge enthousiaste vrouw die elke week Nederlandse les aan huis geeft bij Feuyue, een jonge Chinese. Anne doet dit als vrijwillige taalcoach. Feuyue woont al enkele jaren in Nederland met haar man, die hier al langer woont, en haar babyzoontje. Haar kringetje is niet zo groot. Feuyues man werkt in een Chinees restaurant, niet direct een omgeving waar ze in contact komt met Nederlanders. Haar man spreekt wel beter Nederlands dan zij, maar het is een beetje raar om met je man de taal te gaan oefenen. Ze heeft wel vriendinnen, maar die zijn bijna allemaal Chinees. Feuyue wil heel graag Nederlands leren, maar zij vindt de taal enorm moeilijk. Er is natuurlijk het andere schrift, maar het verstaan vindt zij het lastigst. De stap naar een reguliere taalcursus is voor haar nog te groot, vandaar dat zij taalles aan huis krijgt van deze vrijwilligster.
Afgelopen week was ik aanwezig bij een interview met dit 'taalleskoppel' voor een lokale krant. Als de interviewster binnenkomt, is de taalles al in volle gang, evenals de - eerder aangekomen - fotografe. Anne en Feuyue oefenen een dialoog uit een lesboek, dat de vrijwilligersorganisatie zelf heeft ontwikkeld. Het lezen lijkt vrij vlot te gaan, al vraag ik me af of Feuyue nu echt begrijpt wat ze leest.
Het interview dan. Het gaat er ontspannen aan toe, hoewel het gesprek wel een beetje moeizaam gaat. De journaliste stelt een vraag, die Anne vervolgens vertaalt - in het Nederlands, maar dan met veel gemakkelijkere woorden. Want Anne en Feuyue zijn erg op elkaar ingespeeld; de coach weet precies hoever Feuyue staat, wat ze wel en niet begrijpt. Soms vertaalt Feuyues echtgenoot op de achtergrond naar het Chinees, maar Anne laat dat (gespeeld streng) niet toe. Een halfuur later is het interview afgelopen en gaat de taalles aan huis verder. Ik ben benieuwd naar het artikel!

Zie ook mijn taalblog Wie dit niet kan lezen is niet gek!

"Slager, heeft u kippenbillen?"

Een Vlaamse vriendin had, toen zij net in Nederland woonde, nogal wat communicatieproblemen met haar slager. Deze wist niet goed of hij nu in de maling werd genomen toen zij vroeg "Heeft u kippenbillen?".
Bij haar volgende bezoek vroeg zij, nu vol zelfvertrouwen, om vol au vent. Dat moesten ze toch wel kennen? ('De klassieker onder de klassiekers. Verkrijgbaar in elk zichzelf respecterende taverne', is op een Belgische site te lezen.) Na enige uitleg kreeg zij wel ragout mee, maar wat zij haar gezin 's avonds opdiende, viel haar toch een beetje tegen.
Toen een Nederlandse vriendin in België studeerde, verzocht zij diverse slagers om een tartaartje. Zij kreeg nooit het gemalen biefstukje dat zij zo graag wilde. Ze heeft het uiteindelijk opgegeven.
Van het tartaartje is het een kleine stap naar filet américain. Vraag in België liever om 'préparé'. Vragen om filet américain zou echter ook het gewenste resultaat moeten opleveren, daar 'préparé' de afkorting is van 'filet américain préparé'.
Toen ik ooit in een Belgisch frietkot frieten met saté vroeg, en de madam mij enigszins bevreemd aankeek, wist ik al dat er iets niet in de haak was. Enkele minuten later kreeg ik frieten bestrooid met... satékruiden. Tja, deze Indonesische lekkernij is in België natuurlijk niet zo bekend als in Nederland.
Maar hoe zit het nu met die Vlaamse kippenbillen? Een vergelijking ter verduidelijking: het duurde lang voordat ik doorhad dat mijn echtgenoot, wanneer hij het over 'billen' had, daarmee 'dijen' bedoelde...

Waar Luilekkerland ligt

Het opvallendste bericht deze week: astronomen hebben ontdekt dat de Melkweg naar frambozen smaakt. Een gevoel van triomf overviel Lucienne, die bij deze alle vier haar kinderdromen terugheeft:

1) De machine-die-een-antwoord-heeft-op-alle-vragen (leve internet!)
2) Het zichzelf eeuwig aanvullende snoepdoosje (op de een of andere manier vind ik altijd weer spekkies, chocolade-eieren en dropsleutels terug in ons keukenkastje)
3) De Luilekkerland-Melkweg uit de reclame van Milky Way in de Donald Duck, eind jaren zeventig/begin jaren tachtig (blijkt nu van frambozen, niet van chocolade te zijn, maar een kniesoor die daarop let!)
4) Mijn vierde uitgekomen kinderdroom blijft geheim, sorry.

Nederlands: Luilekkerland of land van Kokanje - Duits: Schlaraffenland - Frans: pays de cocagne - Engels: (land of) Cockaigne, land of plenty - Italiaans: paese di Bengodi, Cuccagna

El Hema: leer Arabisch schrijven in zes stappen

De lezers van mijn blog Over Arabische kruiswoordpuzzels en El Hema heb ik flink aan het puzzelen gezet. Sommigen zijn er nog steeds niet uit, hoe het nu zit met die Arabische letters in het logo van 'El Hema'. Speciaal voor hen behandel ik hieronder de afzonderlijke zes letters E-L-H-E-M-A.

Maar liefst zes belangrijke aanwijzingen vooraf:
- In het Arabische logo staat niet 'Hema' maar 'El Hema': 'de Hema' dus.
- De woorden 'El' en 'Hema' worden in het Arabisch aan elkaar geschreven, dus zonder spatie ertussen.
- De Arabische 'A' wordt soms als de 'A' in het Nederlandse 'haan' uitgesproken, en soms meer als de 'E' als in 'hen'.
- De 'E' in het Nederlandse 'Hema' wordt in het Arabisch als 'IE' uitgesproken.
- Kijk in de hieronderstaande voorbeeldjes niet naar de losse letter, maar naar hoe die in het woord (onder het plaatje) wordt geschreven.
- Vergeet niet van rechts naar links te lezen!

Daar gaan we dan.

Letter 1: de 'E' (of 'A'). Dit is het losstaande streepje helemaal rechts in het Arabische logo.





Letter 2: de 'L'. In het Arabisch lijkt dit net een omgekeerde 'L'!





Letter 3: de 'H'. Deze letter lijkt een beetje op een apenstaartje.





Letter 4: de 'E' (of 'IE'). In het logo is dat het streepje in het midden met de twee puntjes eronder.





Letter 5: de 'M'. Als losse letter ziet hij er wat anders uit, maar in het woord 'El Hema' en hiernaast ziet de 'M' eruit als een soort rondje.




Letter 6: de 'A'. Dit is dezelfde letter als letter 1. Hij ziet er in het logo wat anders uit door het verbindingsstreepje aan de rechterkant.




Opdracht: pak pen en papier en probeer nu zelf 'El Hema' in het Arabisch te schrijven.

Haagse Vogelwijk kampt met hartenpijn

Haviken, kieviten en dreumesen: de spelling van deze meervoudsvormen (zonder de gangbare verdubbeling van de eindmedeklinker) is er op de lagere school bij mij echt ingeramd. Afgelopen zaterdag schreef het AD echter over 'viezerikken'. En dreumesen zijn tegenwoordig standaard 'dreumessen'. Ik merk bij mezelf een gewenning op aan dit soort fouten, iets waarover ik me eigenlijk meer zorgen zou moeten maken dan over het feit dat deze woorden decennium in, decennium uit onjuist gespeld blijven worden.
Overigens ken ik iemand die een wel heel aparte meervoudsvorm van het (toegegeven, wel een beetje eigenaardige) woord 'dreumes' hanteert: hij spreekt over 'twee dreumes'.
Naast de havik en de kievit heeft nog een andere vogelsoort een handicap, sinds kort zelfs een meervoudige. Niet alleen mist dit arme dier, als hij in het meervoud wordt geschreven, een pootje; hij wordt nu zelfs door mensen gekruist met een geheel ander dier:

Website Radio TV West, 8 april 2009:

DEN HAAG - In de Haagse Vogelwijk is ophef ontstaan over een nieuw straatnaambord. Volgens de bewoners hebben ambtenaren van de gemeente een lachwekkende en stupide taalfout gemaakt. Op het bord staat Leeuwenriklaan, met een tussen-n die er niet hoort. Bewoners denken dat ambtenaren in de war zijn geraakt door de nieuwe spelling waarin woorden als paddenstoel en pannenkoek zijn ingevoerd. De Vogelwijkers hebben de gemeente tot de zomer de tijd gegeven om het bord te vervangen. Staat het er dan nog, dan dienen ze een officiële klacht in, omdat het 'erg zeer doet aan de ogen'.

Over Arabische kruiswoordpuzzels en El Hema

Of Arabieren ook kruiswoordpuzzels maken? Dat waren zo van die vragen waar ik me in het pre-googliaanse tijdperk het hoofd over kon breken. Gelukkig had ik toen één Arabischsprekende kennis. Die mijn vraag ronduit belachelijk vond. Wat dacht ik wel, dat ze bij hem in de middeleeuwen leefden? Ja, waarom twijfelde ik eigenlijk over het bestaan van Arabische kruiswoordraadsels? Omdat het prachtig vloeiende Arabische schrift niet uit losse letters lijkt te bestaan? Onzin natuurlijk. De reden was dat ik - tot op de dag van vandaag - nog nooit een voorbeeld had gezien. Anno 2009 ben ik dan maar eens gaan googlen. Resultaat: het gevoel bekruipt me toch dat hier nog een markt open te breken valt.
Misschien iets voor El Hema. Hoewel El Hema eigenlijk geen echte winkel is, maar een concept. Het begon met een initiatief van vormgevers die nieuwe digitale Arabische lettertypes wilden ontwerpen. Het eindigde met een aantal reizende tentoonstellingen, tevens tijdelijke winkels. Na Rotterdam en Amsterdam is nu Den Haag aan de beurt. In het assortiment: halal rookworsten, Arabische chocoladeletters en huishoudhandschoenen met hennamotief.
Later, na dat gesprek met die kennis, begon ik een thuisstudie Arabisch. (Don’t try this at home.) Hoewel ik niet heel ver ben gekomen, kan ik het logo van El Hema prima lezen en weet ik in ieder geval dat het bestaat uit zes losse Arabische letters E-L-H-E-M-A (van rechts naar links gelezen natuurlijk).

Zie ook mijn blog Chez soi chez HEMA

Broodautomaat

‘Het publiek reageerde in het begin lacherig. Nu loopt het echt lekker. En het bevalt prima.' Dixit een banketbakker uit Oosterhout in een artikel in de Volkskrant van 16 januari 2009. 'Je kunt wel met oogkleppen op lopen, maar het is beter om met de tijd mee te gaan.' Aldus zijn collega uit Domburg over zijn slimme zet. Waar het over gaat? De introductie van de broodautomaat in Nederland. Eindelijk! Een van de dingen die in België toch echt beter zijn, is de mogelijkheid om op elk gewenst moment vers brood in huis te halen. Ook op zondag, dus, en anders – ook een Belgische bakker wil wel eens uitslapen – uit de broodautomaat.
Daar staat tegenover dat het Nederlandse brood langer houdbaar is (en daarom in België met name in trek bij zeelui, bij wijze van scheepsbeschuit). En dus ook goedkoper. Waarom slaan die broodautomaten hier dan eigenlijk aan? Omdat ze nu ook geschikt zijn voor kadetjes, croissants en zachte puntjes, antwoordde het artikel.
Wel grappig dat het Nederlandse publiek in eerste instantie lacherig reageerde. Nederland, het land waar al eeuwenlang vette happen uit de muur worden getrokken. Waar buitenlanders dan weer lacherig over doen.
Naar verwachting verovert het apparaat binnen een jaar heel Nederland. En binnen een paar jaar dan misschien de Van Dale, want ook die firma loopt vaak een beetje achterop.

(Op de foto: een broodautomaat in Oost-Vlaanderen)

Overtoom

Schuitje varen, theetje drinken,
Varen we naar de Overtoom,
Drinken we zoete melk met room,
Zoete melk met brokken,
Kindje mag niet jokken.

Wat is nu die ‘Overtoom’? In dit soort gevallen is het handig om te kunnen terugvallen op mijn persoonlijke archiefje. Het artikel ‘Wat onze kinderen zingen’ van Elsevier van 22 maart 2008 biedt uitkomst:

Amsterdams speelreisje naar de tuinen aan de Overtoom op zondag
Schuitje varen duidt op de ‘speelreisjes’ die Amsterdammers in de achttiende eeuw maakten op zondag naar de ‘pleziertuinen’ aan de Overtoom, een overzetplaats van schepen. Dat is de uitleg van taalkundige Gerrit Jacob Boekenoogen (1868-1930) in 1893 in tijdschrift De Gids. De zin ‘Tien uur slaan de klokken’, die soms voorkomt, sloeg volgens hem op het sluiten van de stadspoorten om tien uur.

Mondegreens II: waar is toch dat zebrahondje voor?

Sinds de uitzending van De Wereld Draait Door (VARA) zal ik zal nooit meer naar Kaoma's megahit uit 1989, Lambada, kunnen luisteren zonder aan een zebrahondje te denken...
Mijn blog Gloria in de cel zit Theo, over mondegreens of misverstane liedteksten, leidde bij menigeen -mezelf incluis- tot een glim- of schaterlach.
In de lijst van mondegreens op de website van Onze Taal staan ook Engelse liedregels waarin een Nederlandse tekst verstaan werd.
- 'Stayin'Alive' van de Bee Gees werd 'stinken mijn lijf' of 'steen in m'n lijf';
- 'Saviour, blessed Saviour' (artiest anoniem of onbekend) werd misverstaan als: 'zeefje, plastic zeefje';
- 'Honey pie' van de Beatles klonk net als 'woningnood';
- 'Make daddy shoot, make daddy shoot' in de song 'Now that we found love' van Third World werd 'Maak erwtensoep, maak erwtensoep'.

Nu liet dj Timur Perlin onlangs, in bovengenoemd tv-programma, horen dat in buitenlandse liedjes verbazingwekkend veel Nederlandse teksten verborgen zitten.
- Wes zingt 'Luilak hang je jas op, luilak pak die zakdoek';
- Kanye West zingt 'Jij zit te twijfelen';
- En Kaoma zingt dus: 'Waar is toch dat zebrahondje voor?'
Geloof je het niet? Luister naar dit fragment:

Wat een shitnaam... letterlijk

Ik las onlangs dat de diverse vertalingen van Den Haag (The Hague, La Haye, L'Aia...) wel eens voor verwarring zorgen. Zo weten de meeste Fransen niet dat La Haye de Franse vertaling is van Den Haag - iets dat mij in Frankrijk ook al was opgevallen. En dan is er ook nog die lastige naam 's-Gravenhage...
Een stadje op de grens van Normandië en Picardië heeft een groter probleem met zijn naam, zo meldde Times Online op 23 februari. Toeristen kunnen het namelijk niet meer vinden. Niet vanwege een afgesloten snelweg, maar vanwege de digitale snelweg. En vanwege een te korte naam. Eu - want om deze gemeente gaat het - valt op internet helemaal weg tussen het voltooid deelwoord 'eu' van het werkwoord 'avoir' (hebben) en de afkorting van 'Europese Unie'. Dat bemoeilijkt natuurlijk het boeken van een hotel in Eu.
Afgezien van die toeristenkwestie is de burgemeester van Eu om nog een aantal andere redenen niet blij met de naam van de stad. De woorden 'eux' (zij of hen, derde persoon meervoud) en 'oeufs' (eieren) worden net zo uitgesproken als 'Eu'. Verwarrend. En nogal een onsexy woord, dat 'oeufs'. Maar erger voor mevrouw Gaouyer is dat 'la maire d'Eu' (de burgemeester van Eu) precies hetzelfde klinkt als 'la merde'. En dat betekent... nou, laten we het op zijn Engels zeggen: shit. De burgemeester wil daarom een andere, langere naam voor haar stad. Dat duurt echter vier jaar, als het er al van komt. Over vier jaar dus méér hierover... op mijn blog.

In het hol van Pluto

De Vlaamse uitdrukking 'in het hol van Pluto' betekent zoiets als: in een (boeren)gat, in een (godvergeten) uithoek, op een afgelegen plaats, ver van de bewoonde wereld. Of, in goed Nederlands: ‘in the middle of nowhere’. Uit ‘Het Groot Sinjorenboek’ van Freddy Michiels leer ik dat de uitdrukking typisch Antwerps is.
Maar welke Pluto wordt nu bedoeld? De dwergplaneet, die tot 2006 nog een planeet was? Of de hond? Bij de planeet kan ik me nog een hol voorstellen; bij de hond ook, maar dat wordt een beetje schunnig. Nee, het gaat om de god van de onderwereld. (Waar zowel de dwergplaneet als de hond naar vernoemd zijn.)
In een stuk over Griekse mythologie lees ik: ‘In Eleusis kan men heden ten dage de ruïnes bezoeken van dit heiligdom van Demeter. Daar ligt ook het hol van Pluto (latijnse naam van Hades), zijnde een hol in een rots, langswaar Persephone van de aarde verdween in de grijpgrage armen van de god van de onderwereld.’

Chez soi chez HEMA

Na België, Luxemburg en Duitsland was nu Frankrijk aan de beurt: op 23 januari opende HEMA zijn deuren in Créteil nabij Parijs. Als ik de Nederlandse verslaggevers mag geloven, slaat de formule wel aan. De Fransen vallen voor de vrolijke stijl en de felle kleuren van de artikelen. Ook van Jip en Janneke, 'die rare zwarte poppetjes', zijn ze best gecharmeerd.
Wat heb ik me toch bescheurd om de Nederlandse commentaren! Geen krant laat onvermeld dat er toch echt géén HEMA-rookworst te koop is, want dat lusten de Fransen niet. Het Nederlands Dagblad, 24 januari: 'Naar het symbool van dit warenhuis bij uitstek, de rookworst, is het vergeefs zoeken. HEMA-bestuursvoorzitter Ronald van Zetten: "Wij denken dat dat culinaire hoogstandje nog te hoog gegrepen is voor de Franse markt."' Woehaha! En dan Trouw, 24 januari: 'Bewonderende woorden klinken, kleurrijke producten worden uit het schap gehaald en uitvoerig betast. Alleen de kaasschaven liggen er een beetje verloren bij. Maar wie weet leren de Fransen nog eens hun brie te schaven.'
Als vanouds blazen Nederlanders weer eens hoog van de toren als het gaat om Frankrijk en de Fransen. Over de Franse taal zijn ze dan weer ronduit onzeker. De Franse HEMA-slogan luidt: 'Chez soi chez HEMA'. Volgens het AD is dat vrij vertaald: 'Thuis bij HEMA'. Volgens mij is dat gewoon de letterlijke vertaling. En een dame van een marketingbureau denkt 'dat het uitspreken van ‘HEMA’ lastig zal worden voor de Fransen. Dus het zal wel iets in de trant van ‘EMA’ worden.' Als er echter één Nederlands woord is dat nu niet moeilijk uit te spreken is in het Frans, dan is het wel 'HEMA'. De Bijenkorf, die zou pas een probleem hebben! Ook is er in het Frans toch echt geen andere manier om HEMA uit te spreken dan als 'EMA'. Met dien verstande dat de klemtoon wel op de laatste lettergreep hoort te liggen.

Ook Daphne wordt steeds slimmer

De drie bekendste Nederlandse scholen voor thuiscursussen, de NHA, de LOI en de NTI, zijn in een stevige concurrentiestrijd verwikkeld. Nederlandse brievenbussen worden momenteel gevuld met kleurrijke folders en huiskamers worden bestookt met, overigens leuke, tv-commercials. Zelf heb ik, als cursist aan een van bovengenoemde instituten, een paar maanden geleden al een enquête ingevuld met vragen in de trant van: ‘Kent u nog andere aanbieders van thuisopleidingen?’ en 'Hoe waardeert u deze?'.
Ik bevind me als thuisstudent in goed gezelschap. Schrijfster en presentatrice Daphne Deckers heeft jarenlang Spaans gestudeerd bij de NHA. Nu is ze volgens de laatste folder begonnen aan een studie Italiaans. Een frisse start, wat onderstreept wordt door haar nieuwe hippe look.
Grappig vind ik de commercials die de LOI uitzendt, in het kader van de campagne ‘Nederland wordt steeds slimmer’. Vooral deze: 'Italiaans restaurant'. Het Italiaanse personeel denkt ongegeneerd in het Italiaans over het Nederlandse gezin te kunnen roddelen. Een grote inschattingsfout.

Meer LOI-commercials