Chez soi chez HEMA

Na België, Luxemburg en Duitsland was nu Frankrijk aan de beurt: op 23 januari opende HEMA zijn deuren in Créteil nabij Parijs. Als ik de Nederlandse verslaggevers mag geloven, slaat de formule wel aan. De Fransen vallen voor de vrolijke stijl en de felle kleuren van de artikelen. Ook van Jip en Janneke, 'die rare zwarte poppetjes', zijn ze best gecharmeerd.
Wat heb ik me toch bescheurd om de Nederlandse commentaren! Geen krant laat onvermeld dat er toch echt géén HEMA-rookworst te koop is, want dat lusten de Fransen niet. Het Nederlands Dagblad, 24 januari: 'Naar het symbool van dit warenhuis bij uitstek, de rookworst, is het vergeefs zoeken. HEMA-bestuursvoorzitter Ronald van Zetten: "Wij denken dat dat culinaire hoogstandje nog te hoog gegrepen is voor de Franse markt."' Woehaha! En dan Trouw, 24 januari: 'Bewonderende woorden klinken, kleurrijke producten worden uit het schap gehaald en uitvoerig betast. Alleen de kaasschaven liggen er een beetje verloren bij. Maar wie weet leren de Fransen nog eens hun brie te schaven.'
Als vanouds blazen Nederlanders weer eens hoog van de toren als het gaat om Frankrijk en de Fransen. Over de Franse taal zijn ze dan weer ronduit onzeker. De Franse HEMA-slogan luidt: 'Chez soi chez HEMA'. Volgens het AD is dat vrij vertaald: 'Thuis bij HEMA'. Volgens mij is dat gewoon de letterlijke vertaling. En een dame van een marketingbureau denkt 'dat het uitspreken van ‘HEMA’ lastig zal worden voor de Fransen. Dus het zal wel iets in de trant van ‘EMA’ worden.' Als er echter één Nederlands woord is dat nu niet moeilijk uit te spreken is in het Frans, dan is het wel 'HEMA'. De Bijenkorf, die zou pas een probleem hebben! Ook is er in het Frans toch echt geen andere manier om HEMA uit te spreken dan als 'EMA'. Met dien verstande dat de klemtoon wel op de laatste lettergreep hoort te liggen.

Ook Daphne wordt steeds slimmer

De drie bekendste Nederlandse scholen voor thuiscursussen, de NHA, de LOI en de NTI, zijn in een stevige concurrentiestrijd verwikkeld. Nederlandse brievenbussen worden momenteel gevuld met kleurrijke folders en huiskamers worden bestookt met, overigens leuke, tv-commercials. Zelf heb ik, als cursist aan een van bovengenoemde instituten, een paar maanden geleden al een enquête ingevuld met vragen in de trant van: ‘Kent u nog andere aanbieders van thuisopleidingen?’ en 'Hoe waardeert u deze?'.
Ik bevind me als thuisstudent in goed gezelschap. Schrijfster en presentatrice Daphne Deckers heeft jarenlang Spaans gestudeerd bij de NHA. Nu is ze volgens de laatste folder begonnen aan een studie Italiaans. Een frisse start, wat onderstreept wordt door haar nieuwe hippe look.
Grappig vind ik de commercials die de LOI uitzendt, in het kader van de campagne ‘Nederland wordt steeds slimmer’. Vooral deze: 'Italiaans restaurant'. Het Italiaanse personeel denkt ongegeneerd in het Italiaans over het Nederlandse gezin te kunnen roddelen. Een grote inschattingsfout.

Meer LOI-commercials

Helen Keller

Op 10 januari verscheen in het AD een artikel over de eerste hoogleraar doofblindheid ter wereld: de Nederlandse Marleen Janssen. Iemand die doofblind geboren is, blijft steken op het ontwikkelingsniveau van een 1-jarige. Kinderen leggen tussen de 0 en 18 maanden namelijk het fundament voor de latere taalontwikkeling. Tragisch, noemt Janssen de situatie waarin de meeste doofblinden noodgedwongen verkeren. “Stel je voor dat je je hele leven geen taal aangeboden krijgt, dat je geen enkel middel tot communicatie voorhanden hebt. Hoe eenzaam ben je dan?” Met de juiste behandeling, aldus Janssen, zou veel verborgen ellende kunnen worden voorkomen. “Er is van alles mogelijk met vierhandengebarentaal, zij het in een laag tempo. Maar dan moeten de begeleiders wel weten hóe dat moet.”
Het bericht deed mij terugdenken aan het kinderboek dat ik als pakweg tienjarige zowat stukgelezen heb: ‘De bloeiende mimosaboom: De jeugd van Helen Keller’. Keller (1880-1968) werd, toen zij slechts 19 maanden oud was, doofblind door (waarschijnlijk) een hersenvliesontsteking. Ik was, en ben, ongelooflijk onder de indruk van het feit dat zij haar handicap heeft weten te overwinnen en uiteindelijk zelfs met grote onderscheiding is afgestudeerd. Cruciaal voor Helens ontwikkeling waren haar vriendinnetje Martha en, vanaf zesjarige leeftijd, haar lerares Anne Sullivan, die bij haar aan huis kwam. Wat mij altijd is bijgebleven, is dat Anne Sullivan water over Helens hand liet lopen en tegelijkertijd het woord ‘water’ spelde in Helens hand, volgens mij met haar lippen. Vanaf dat moment was Helen niet meer te stoppen: ze moest en zou leren, leren, leren.
Helen Keller blijkt een autobiografie te hebben geschreven en ook zijn er documentaires en films over haar leven verschenen. Ik ga op zoek!

Speculoospasta (2)

Vandaag signaleerde ik voor het eerst, in de supermarkt met de 7 zekerheden, een speculoospasta-pr-dame die voor de lokale jeugd boterhammetjes met dit smeuïge smeersel aan het euh... smeren was. Eind vorig jaar is de 'pâte de speculoos' ook in Frankrijk ingevoerd. Verovert deze pasta de wereld? Aan deze hond zal het in ieder geval niet liggen:

Zie ook mijn eerdere taalblog 'Speculoos' van 8 december

Hier ga ik niet over

Sinds kort ben ik ambtenaar af. Het ontwenningsproces verliep op zich vrij soepel. Wel blijk ik af en toe vreemde woorden te gebruiken. Van ambtenarenjargon kom je misschien wel nooit meer helemaal los. Sommige woorden klinken mij zó natuurlijk in de oren, dat ik me nauwelijks kan voorstellen dat niet iedereen ze gebruikt. En dan word ik soms dus glazig aangekeken. Ik heb voor onderstaande mijn-favoriete-ambtenarenwoordenlijst zelfs de Van Dale erbij genomen om te kijken of het stiekem toch geen gewone woorden zijn. Maar nee hoor, het standaard woordenboek kent de meeste woorden niet, of in ieder geval niet in de ambtenarenbetekenis.

- Aansturen: leiding geven aan
- Betreffende: over
- Buitenwacht: niet-ambtenaren, burgers (Van Dale: ‘degenen die niet rechtstreeks bij een zaak betrokken zijn’)
- Doorontwikkelen: verder ontwikkelen (beleid)
- Eiland(jes)vorming: het van elkaar geïsoleerd raken van afdelingen of functiegroepen
- Herijking: het herzien van beleid
- Implementeren: invoeren
- Inzake: over
- Klankbordgroep: groep personen met wie men kwesties/beleid kan doorspreken
- Ontkokering: het beter op elkaar afstemmen van de werkzaamheden van verschillende overheidsinstanties
- Opschalen: vergroten van de slagvaardigheid van een organisatie tijdens een incident of ramp
- Stakeholder: belanghebbende persoon of organisatie
- Stavaza: stand van zaken
- Taskforce: groep deskundigen die tijdelijk voor een bepaalde taak geformeerd wordt
- Terugkoppelen: doorgeven wat er is gezegd of gebeurd
- Uitfaseren: het omgekeerde van implementeren

Ik heb mijn best gedaan met het bijeensprokkelen en verzinnen van bovenstaande definities. Als je ze niet goed vindt, dan zeg ik je, als rasechte ex-ambtenaar: “Daar ga ik niet over.”

Gloria in de cel zit Theo

Het verschijnsel dat liedteksten verkeerd worden verstaan wordt 'mondegreen' genoemd. Een van de bekendste mondegreens is de verbastering van een liedregel uit 'Purple Haze' van Jimi Hendrix: "Excuse me while I kiss the sky", waar dat moet zijn: "Excuse me while I kiss this guy". De website www.kissthisguy.com ("the archive of misheard lyrics") is volledig gewijd aan Engelstalige mondegreens.
In Onze Taal nummer 4 van 2005 stond een leuk artikel over Nederlandstalige mondegreens, geschreven door Kees van der Zwan. Pas sindsdien weet ik dat ik lang niet de enige was die worstelde met de liedteksten van Frank Boeijen, meer bepaald met het nummer 'Zwart Wit'. De liedregel "Denk goed na aan welke kant je staat" had ik tot dan toe 'mishoord' als "Denk goed na, want het kan je staan". En van "Wie wil er bloed op de achterbank / van de werkelijkheid" maakte ik nog: “Wie wil er bloed op de achterbank / van de degelijkheid”, maar anderen hoorden hierin: “Dierinnenbloed op de achterbank / van een edele geit”...
Dat mondegreens vaak afkomstig zijn van kinderen, hoeft niet te verbazen. Tel kinderen en ietwat oubollige of hoogdravende (sinterklaas- of kerst-)liederen bij elkaar op en je hebt verwarring in het kwadraat:
- “Gloria in excelsis Deo”: “Gloria in de cel zit Theo”
- “Vol verwachting klopt ons hart, wie de koek krijgt, wie de gard”: “Wie de koek krijgt, Wiep of Gart”
- “Hoe waaien de wimpels al heen en al weer”: “Hoe waaien de wimpers/winkels al heen en al weer”
- “Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht”: “Sinterklaasje kom maar binnen met je K’nex”
- “Ik wil zo graag een lichtje zijn, een lichtje koest’rend warm”: “Ik wil zo graag een lichtje zijn, een lichtje hoestdrank warm”.
Deze laatste mondegreen is geheel en al aan mijzelf toe te schrijven. Dat ik als kleuter last had van bronchitis en meer flessen hoestdrank heb gezien dan menig ander kind, zal er wel mee te maken hebben gehad.

Bekijk ook de volledige lijst van Nederlandstalige mondegreens op de website van Onze Taal. Heb je zelf wel eens een liedtekst verkeerd verstaan? Stuur die dan éérst naar mij en dan pas naar mondegreens@onzetaal.nl